5 Mayıs 2013
Geçen hafta Dünya Kitap Haftası'ydı. Bir önceki hafta ise dünyanın
önemli fuarlarından biri olan Londra Kitap Fuar'ında (15-17 Nisan)
Türkiye, odak ülkeydi.
Fuardan bir gün önce düzenlenen Digital Minds konferansı (14 Nisan) ve fuar boyunca devam eden dijital imkânların yayın piyasası açısından nasıl elverişli hale getirilebileceğinin araştırıldığı, konuyla ilgili bilgi ve tecrübe aktarımının yapıldığı atölye çalışmaları gösteriyor ki yayıncılar, yeni teknolojiyi kendileri için avantajlı hale getirmenin yollarını arıyorlar.
Fakat bu yeni teknolojinin yazarı nasıl bir konuma yerleştireceği de önemli bir konu. Nitekim yayın dünyasının liderlerinin, geleceğin yayıncılığını tartıştığı Digital Minds konferansının açılış konuşmasını bir star yazar olan Neil Gaiman yaptı. 1,8 milyon Twitter takipçisiyle ve ilk blog yazan yazarlardan biri olarak Gaiman şu mesajla başladı konuşmasına: “Gelecekle ilgili tek tahminim var: Her şey değişiyor.”
Dijital cepheyi, diğer bütün eski kuralların önünde yıkılıp yok olduğu bir cephe olarak tanımlıyor Gaiman. Ve değişimin kaçınılmazlığını kabule çağırıyor herkesi.
Bu sebeple yayıncıları değişimin aktörleri olmaya teşvik ediyor: “Her şeyi deneyin, hatalar yapın, kendinizi şaşırtın. Başka bir şey yapın. Yanılın. Daha güzel yanılın.”
Konuşmasını alkış yerine tebrik tweeti alarak bitirmesi de gösteriyor ki Gaiman, bütün bu özellikleriyle yeni yazar tipinin bir örneği.
Ve bu özellikleriyle, telifleriyle geçinen eski yazarlardan ziyade gösterilerinden para kazanan şov dünyasının yıldızlarına benziyor.
İlginçtir, beş yıl önce yine Türkiye'nin odak ülke olduğu Frankfurt Kitap Fuarı'nda dünya çapında çok satan bir “star yazar” olan Paulo Koelho konuşmuştu ve dijital ortamın kitabın geleceğine yaptığı olumlu katkıdan bahsederek herkesi şaşırtmıştı.
Coelho e-kitabı bir fırsat olarak görüyordu ta o zamanlar. Düşüncelerini paylaşmak ve okuyucu ile iletişime geçmek için. Ve bu sebeple de pek çok kitabının dijital formunu ücretsiz olarak yayınlıyor kendi sitesinde.
Şaşırtıcı bir şekilde bunun kitaplarının kâğıt baskısının satışını olumlu etkilediğini tecrübe etmiş. 1999'da Rusya'daki kitap satışlarına ivme kazandıran olay Kimyacı'nın korsan bir dijital versiyonunun yayınlanması olmuş.
Bölgede 10 milyondan fazla kitap satılınca kendi korsan sitesini kurmuş: Pirate Coelho. Ve bütün kitaplarını dijital olarak yayınlamaya karar vermiş.
Çıkan sonuç şu: Korsan ya da değil, dijital kitaplar basılı kitabın reklamı gibi işlev görüyor. Tüm dünyada yüz milyonun üzerinde kitap satışı olan bir yazarın tecrübesi bu.
Fakat bütün yazarların tecrübesi Coelho gibi değil. Meşhur bilimkurgu yazarı Margaret Atwood, dijital yayıncılığın telif hakları ve yazarın konumuna yapacağı olumsuz etkilere dikkat çekmişti.
Yazarı piyasanın beslendiği besin zincirinin en önemli halkası olarak kabul eden Atwood'a göre, telif hakkı düzenlenmeksizin ortak paylaşım, bir yazarı hem ekonomik olarak mağdur edecek hem de üretkenliğini sınırlayacaktır.
Digital Minds konferansında Gaiman'dan sonra konuşan Robert Levine de telif haklarının önemine dikkat çekti: Eğer telif hakkı olmasa, mesela Amazon yazarlara da diğer işçileri gibi davranabilir.
Diğer taraftan yeni teknolojinin yazarlar için yeni imkânlar sunduğunu da göz ardı edemeyiz. Zira editörü, hatta yayınevini aradan çıkarıp kendi yayıncılığınızı yapma şansı sunuyor dijital ortam.
Ama büyük şirketlerin pazarlama ağları her yer gibi siber uzayı da ördüğü için öyle pembe bir tablo yok kendi kendinin yayıncısı olmak isteyen bir yazar için.
Bu pazarlama ağları çok satan star isimlerle doldurduğu için piyasayı, kendi üretimini kendi yapan yazarın sesini duyurabileceği platformlar pek etkinlik arz etmiyor.
Artık roman yazarlarının kitap satarak değil, okumalardan telif talep ederek geçimini sağlayacağı bir dünya tahayyül edebiliriz.
Ya da fiziksel hacme sahip bir kitap aldığınızda otomatik olarak onunla birlikte e-kitap ve sesli kitap formatını da verecek satıcı firmaların bulunduğu bir piyasa.
Bütün bunlar yeni yayıncılıkta hem kitabın hem yazarın konumunun değişeceğini gösteriyor.Gaiman son olarak basılı kitabın tamamen yok olmayacağı vurgusuyla bitirdi konuşmasını.
1500 yıl boyunca kitabın bir bilgi kaynağı ve medya aracı olarak aşılamazlığını tecrübe ettik. E-kitaplar yavaş yavaş zemini kaplıyor ve yakın bir gelecekte basılı kitaba galip gelmeleri muhtemel.
Web üzerinden kitap yayınlamanın üretim ve dağıtım masrafının olmaması, yeni bir paradigma değişimine yol açıyor.
Müzik ve film endüstrisinde yaşanan paylaşım çılgınlığı telif hakları açısından sektörü zor duruma sokmuştu. Ama kitabın hazırlık maliyeti ile müzik ve film prodüksiyonlarının maliyeti karşılaştırılabilecek boyutlarda değil.
Fakat pek çok sanal kütüphane hiç de Coelho gibi düşünmüyor ve ciddi ücretler talep ediyor yayınladığı makaleler ve kitaplar karşılığında. Bu konuda iz bırakan bir hacker vakası yaşandı.
Akademik bir veri tabanı olan JSTOR'dan 2010 yılında yapılan toplam yetmiş milyon download'un beş milyonunu Stanford Üniversitesi'nden terk 24 yaşında bir genç olan Aaron Swartz gerçekleştirmişti.
Bir M.I.T. bilgisayarından sisteme giren Swartz, daha 14 yaşındayken internete erişimle ilgili teknolojik gelişmelere imza atmış bir internet aktivistiydi ve bilginin serbest paylaşımını ve sansürsüz erişimi savunuyordu.
Times tarafından “internetin halk kahramanı” olarak nitelenen Swartz, 2011 Temmuz'unda federal hükümet tarafından hacker'lık suçu nedeniyle tutuklandı.
İspatlanırsa otuz beş yıl hapis cezasına çarptırılacaktı. Ama Şubat 2013'te intihar ederek yaşamına son verdi. İntihar haberine yakın tarihlerde JSTOR'un yaptığı açıklama oldukça ilginç bir durum arz ediyor.
Sadece üyelik karşılığında makale veri tabanının bir kısmını ücretsiz kullanıma açtığını duyurdu JSTOR yetkilileri.
Swartz sanki yaşamıyla başaramadığını ölümüyle bir ölçüde başarmış görünüyor. Yeni yayıncılık yayıncı , yazar ve okuyucu için yenilikler vaat ediyor.
Fakat yeni olanın iyi olacağının garantisi yok. Serbest erişim yazarın telif hakkını elinden alarak onu ekonomik zorluğa sokarken okuyucu için önemli fırsat sunuyor elbette.
Ama okuma sadece ekonomik parametrenin belirlediği bir eylem değildir ki serbest/bedava erişimle herkesi iyi okuyucular yapabilelim.
Yazarlar stara dönüştüğündeyse “üretilen” metnin hâlâ “kitap” olmaya devam edip etmeyeceği şüpheli.
http://www.zaman.com.tr/yorum_star-yazarlar-ve-dijital-kitap_2086017.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder