ŞÜKÜR başka HAMD başkadır

29 Mart 2013

Bediüzzaman hazretleri, Lem’alar’da, kâinatın gayesinin hayat, hayatın gayesinin de şükür olduğunu ve bunun aksine, hayatın gayesini “rahatça yaşamak; gafletle lezzet peşinden koşmak ve heveskârâne nimetlenmektir” şeklinde tarif edenlerin hayat hakikatine karşı küfrân-ı nimette bulunduklarını ifade eder. 

Mektubat’ta da, hilkatin en yüksek gayesi ve fıtratın en yüce neticesinin iman-ı billâh olduğunu belirtir.

Klasik kitaplarda şükrün nevileri çerçevesinde kavlî, fiilî ve hâlî şekillerinin olduğu üzerinde durulmuştur. Vakıa bunlara fikrî şükrü eklemek de mümkündür.

Evet, insan, kafasında sürekli olarak topyekûn varlık ve insanlığın mazhariyetlerini düşünmesi, bütün bunlar Cenab-ı Hakk’ın nimetleri olması itibarıyla fikrî birer şükürdür.

Bunları, yer yer diline dolayıp tekrar etmesi kavlî şükür; diliyle söyleyip ibadet ü taatla mukabelede bulunması fiilî bir şükür ve bütün bu hususları sürekli vicdanında duyup yaşaması ve bu duyuşlarını tavırlarıyla ifade etmesi de hâlî bir şükürdür.

Ayrıca meseleye tasavvufî bir buud kazandırılarak şükür, hâl ve makam açısından ele alınıp daha değişik yorumlar da getirilebilir.

Bu manada ele alınan bir şükür çok ihatalı bir hususiyet arz eder ki, bu aynı zamanda Risale-i Nur’da üzerinde durulan dört önemli esastan biri olarak hakiki kulluğun gayesi demektir.

Bu esaslardan ikisi (acz ve fakr), bizi diğer önemli iki esas olan şevk ü şüküre ulaştırmak için birer basamak nevindendir. Bu esaslarla kalpteki nokta-i istinadı kavrama söz konusudur.

Yani insan, vicdanında aczini hissedince bir güce dayanma lüzumu hisseder ve bu hisle hemen Allah’a dayanır ve O’na sığınır. Üstad hazretleri, Mesnevî-i Nûriye’de bunlardan birine nokta-i istinad, diğerine de nokta-i istimdât demiştir.

Bu yaklaşımı daha önce seslendiren bir başka âlimin olduğunu hatırlamıyorum. Üstad, bu meseleyi açıklarken bunların insanı imana götüren önemli iki dil olduğunu ifade eder.

İşte bize bu istinât ve isdimdât noktalarını hatırlatan husus bizim aczimiz ve fakrımızdır. Zira insan bir manada aczini idrak ettiği ölçüde her şeyden elini ve eteğini çeker, sadece O’na yönelir.

Seyr-i sülûklarına devam edenler, inayetin sadece O’ndan geldiğini duydukları her yerde sürekli bu noktaya yönelirler ki bu şükrün envaını cami bir noktaya yönelme demektir.

O hazretin beyanında kulluğun esaslarını ifade eden bu dört hususun (acz, fakr, şevk ve şükür) sıralamasında şükür en sona bırakılmıştır.

Çünkü şükür, kendisi de ayrı bir şükrü gerektirmenin yanında bütün nimet ve mevahibe karşı vazife, sorumluluk ve kadirşinaslığın bir ifadesidir.

Yani bir insan, eli olmadığı halde birilerini kündeye getiriyor veya ayağı olmadan mesafe alabiliyorsa, yani o, bütün kudret ve kuvvet O’ndan olduğu iz’anı içinde ise servet O’nun, o da onunla zengin olduğunun şuurunda ise, işte o zaman o insan asla ye’se düşmez, zira böyle biri kendini hep O’nun servetiyle gani görür ve sürekli şevkle şahlanır ve mazhariyetlerini şükürle taçlandırır.

Bizler her zaman Allah’a böyle şükretmeli ve; “aczimizi bizim için ayn-ı kuvvet, fakrımızı ayn-ı gınâ haline getiren, bizi şükürle sürekli coşturan Allah’a binlerce hamd ve sena olsun” demeliyiz.

Şükür Başka Hamd Başkadır

Burada şükür ile hamdin farklılığına dikkat çekmek de yararlı olacaktır. ‘Şükür’ mevcut bir nimet karşılığında Allah’a mukabelede bulunma demektir. ‘Hamd’de ise bir mukabele meselesi söz konusu değildir.

Bu itibarladır ki bu dört esas arasında hamd değil de şükür tabiri kullanılmıştır. Aslında burada ciddî bir şekilde şuura parmak basma hususu da söz konusudur.

Allah’ın, üzerimizde mevcut olan nimetlerine karşı mukabelede bulunma şükür ile eda edilmektedir. ‘Hamd’ kelimesi bundan farklıdır; zira o, hem ‘fedail’ hem de ‘fevadıl’a bakar.

Yani Allah Teâlâ, Mabud-u Mutlak olması itibarıyla O’ndan bize, -farz-ı muhal- bir lütfu erişmese de O, kemal ve cemal mutlak sahibi olması itibarıyla “mabûd-u bilhak” ve “maksûd-u bil istihkak”tır.

Şükre gelince o, nimet ve teveccühün vücuduna vabestedir. Onun için musibetler karşısında hamd edilir de onlara karşı şükredilmez; evet, şükür, bir nimet mukabilinde olur.

Bu açıdan burada şuur ve idrak çok önemlidir. Acz ve fakrın doğru sezilmesi, insanı yönlendiren bu iki faktörle şevke yönelmek ve sürekli hizmet atmosferinde bir metafizik gerilim içinde bulunmak öyle ilâhî bir lütuftur ki bunu tatmayan bilmez.

Ancak bu metafizik gerilim bazen insanın bu mevzudaki gayretleriyle olur; bazen de mümin-i âşıkın cezb ü incizâbı ölçüsünde kendini gösterir, gösterir de o, Allah tarafından çekilmeye başlar ve irade edilene faik mazhariyet ve maiyetlere erer, erer de göz açıp-kapayıncaya kadar olsun nefsiyle baş başa bırakılmaz.

Bu da Allah’ın insana lütfettiği derinlerden daha derin bir ihsandır. İşte bu lütufların derinliğini idrak eden bir insan artık hep şükreder ve bu şükrüyle bütün ubûdiyetin envâını câmi bir mukabelede bulunmuş olur.

1- Bediüzzaman hazretlerinin de belirttiğine göre; kâinatın gayesi hayat, hayatın gayesi ise Allah’a karşı şükürdür.

2- Klasik kitaplarda şükrün; kavlî, fiilî ve hâlî olmak üzere üç çeşidi zikredilir. Bunlara fikrî şükrü de eklemek gerekir.

3- Şükür, nimet karşılığında Allah’a mukabelede bulunma demektir. Hamdde ise bir mukabele söz konusu değildir.

http://www.zaman.com.tr/ikindi-sohbetleri_sukur-baska-hamd-baskadir_2071297.html